چطور بی‌ حمایت از طالبان، به افغانستان امداد برسانیم؟!

برایان بنت

جو بایدن در سخنرانی ۲۱ سپتامبرش در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که ایالات‌متحده به ۲۰ سال درگیری پایان داده و دوران جدیدی از «دیپلماسی بی‌امان را آغاز کرده است؛ استفاده از توان کمک‌های توسعه‌ای این کشور جهت سرمایه‌گذاری در مسیرهای جدید ارتقاء سطح اجتماعی در سراسر دنیا.»

افغانستان به شدت به کمک‌های توسعه‌ای بین‌المللی و ایالات‌متحده نیاز دارد. اما امداد‌رسانی به این کشور در دوران تسلط رژیم وحشیانه طالبان که سال‌هاست مورد انتقاد ایالات‌متحده است، نگرانی ایجاد می‌کند. دولت بایدن در حال پیش‌برد کمک‌های مالی به افغانستان است و متعهد شده از مجرای سازمان ملل متحد و سازمان‌های امدادی ۶۴ میلیون دلار کمک جدید به این دیار اعزام کند. اما در عین‌حال ۷ میلیارد دلار از ذخایر بانک مرکزی افغانستان نیز نزد فدرال‌رزرو نیویورک گرو مانده است تا طالبان ثابت کنند به تعهدات خود در قبال ایالات‌متحده پایبندند. همان‌طور که برخی رهبران طالبان به عنوان تروریست جهانی معرفی شده‌اند و مشمول تحریم؛ مثل وزیر داخله جدید این کشور که مسئول امنیت نیز هست _‌سراج‌الدین حقانی که در لیست افراد تحت تعقیب FBI قرار دارد.

ایالات‌متحده با خروجش از افغانستان گزینه‌های محدودی برای خود باقی گذاشته و حالا گرفتار این است که چطور بدون حمایت از طالبان به افغانستان امدادرسانی کند. آنتونی بلینکن در ۱۳ سپتامبر در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان، افغانستان را «دولت عملاً» افغان اطلاق کرده است.

عقیل‌شاه کارشناس امور جنوب آسیا در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل می‌گوید: «ارائه کمک‌های حیاتی به این منطقه به معضلی تبدیل شده است. چطور می‌توان به منطقه‌ای که سیستم بانکی و اهرم‌های دولتی‌اش تحت کنترل طالبان‌اند، بدون مشروعیت‌دادن به این گروه (یعنی طالبان) کمک ارسال کرد؟»

دولت بایدن امید دارد بدین‌ترتیب جان افرادی را نجات داده و امکان باز‌شدن مجرای مالی میلیارد‌ها دلار ذخایر ارزی این کشور را به امریکا فراهم آورد. همین‌طور که امیدوار است امریکا بتواند با تأثیر‌گذاری بر طالبان، سرکوب‌ها و رفتارهایی که با زنان می‌شود را تعدیل کند. همچنین قصد دارد بدین ترتیب جلوی استفاده تروریست‌ها از افغانستان را برای حملات علیه امریکا بگیرد. بلینکن در ۱۴ سپتامبر در کمیته روابط خارجی سنا گفت: «هدف این است که بودجه کمک‌های بشر‌دوستانه صرف برآوردن نیازهای حیاتی بهداشت و تغذیه و همچنین رفع نگرانی‌های مربوط به حمایت از زنان و کودکان و اقلیت‌ها شود. همین‌طور کمک به دختران برای بازگشت به مدرسه.» دولت بایدن جهت جلوگیری از سوء‌استفاده‌های طالبان این کمک‌ها را مستقیماً به سازمان‌های مستقلی نظیر سازمان ملل متحد و سازمان‌های بین‌المللی امداد‌رسانیِ مشغول در افغانستان ارسال می‌کند. تأکید هم نجات جان افراد از گرسنگی‌ست و تداوم کمپین‌های واکسیناسیون فلج اطفال و کووید‌۱۹. (سازمان ملل متحد گفته است که در ادامه سال جاری به ۶۰۶ میلیون دلار نقدینگی جهت کمک به ۱۱ میلیون افغان نیازمند غذا، کمک‌های پزشکی، سرپناه و... احتیاج دارد.)

 دولت بایدن در تلاش است ضمن انکار عمده دارایی‌های طالبان، کمک‌های بشر‌دوستانه را به افغانستان ارسال نماید. یک مقام ارشد دولتی می‌گوید: «تمام بودجه ایالات‌متحده صرف بررسی دقیق شرکای محلی و بین‌المللی‌ای می‌شود که تجربه فعالیت در محیط‌های پیچیده افغانستان را دارند.» طالبان کماکان به عنوان «تروریست جهانیِ برگزیده» تحت تحریم است و ۱۳۰ مقام و نهاد مرتبط با طالبان مشمول تحریم‌های سازمان ملل در سال ۱۹۸۸ هستند. در ۲۵ آگوست، یازده روز پس از سقوط کابل به دست طالبان، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری ایالات‌متحده، مجوزی مختص معاملات مالی مورد نیاز جهت دریافت مستقیم غذا، سرپناه و خدمات بهداشتی به مردم افغانستان را صادر کرد.

دو حزب دولت‌های پیشین نیز اقدامات مشابهی را جهت امدادرسانی به نیازهای فوری کشورهایی که تحت تحریم‌های امریکا قرار داشتند، انجام می‌دادند. همین مقام ارشد می‌گوید که دولت ترامپ در عین‌حال که ونزوئلا را تحریم کرده بود، کمک‌های بشردوستانه را بهش اعزام می‌کرد. همین‌طور که کنگره اطمینان داده است در زمینه کمک‌های بشر‌دوستانه به سوریه استئنائاتی قائل می‌شود. تحریم‌های مالی امریکا بر طالبان کماکان به قوت خویش باقی است و این کار مانع از سقوط میلیاردها دلار نقدینگی به بسترهای مرتبط با این گروهک می‌شود. سخنگوی خزانه‌داری ایالات‌متحده می‌گوید: «در حالی که ما متعهد به مردم افغان باقی مانده‌ایم، جامعه بین‌الملل چیزی از فشار تحریم‌ها علیه رهبران طالبان کم نکرده است. ما هر کاری را برای کاهش دسترسی آنها به منابع مالی بین‌الملل انجام خواهیم داد.»

اما در حال حاضر معوق‌ساختن بودجه با هدف ایجاد مسئولیت‌پذیری بیشتر در طالبان، برای بایدن مشکلات سیاسی ایجاد کرده و به شک و تردید قانون‌گذاران دو حزب دامن می‌زند. رند پل، سناتور جمهوری‌خواه کنتاکی در ۱۴ سپتامبر، هنگام حضور بلینکن در سنا گفت: «اعطای پول به طالبان مثل خون‌انداختن به زخمی‌ست که از پیش ایجاد شده.» باب منندز، سناتور دموکرات در کمیته روابط خارجی مجلس سنا، باور اینکه طالبان به خواسته‌های ایالات‌متحده و جامعه بین‌الملل پایبند خواهند ماند را «تا حدی پوچ» دانست. منندز در جلسه ۱۴ سپتامبر گفت: «ما حالا می‌دانیم که طالبان چشم‌انداز سیاسی خاصی را دنبال نمی‌کند. آنها نه قرار است با القاعده قطع رابطه کنند و نه به زنان اجازه خواهند داد سر کلاس بنشینند و در جامعه حضور کامل داشته باشند.»

تنها با گذشت چند هفته از حضور طالبان در قدرت، این گروه به مردان و پسران (و نه زنان و دختران) دستور بازگشت به مدارس را داده است. وزارت امور زنان کشور در کابل، که میزبان برنامه توانمند‌سازی اقتصادی بانک جهانی به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار بوده، بسته شده و به جای آن دفتری تحت عنوان «تبلیغ فضیلت و جلوگیری از شرارت» با رهبری طالبان تأسیس گردیده است. این دفتر از دو دهه پیش به ترور زنانی پرداخته که به فعالیت‌هایی خارج از فضای محدود خانه اشتغال داشته‌اند. چهار روز پیش از صحبت‌های بایدن در نیویورک، مقام ارشد سازمان ملل متحد در امر آموزش جهانی به آنجا رفت تا در مورد محدودیت تحصیل زنان افغان (محور اصلی تلاش‌های ۲۰ ساله توسعه ایالات‌متحده در این کشور) به صورت جدی هشدار بدهد. آدری آزولای مدیر کل یونسکو گفت: «طالبان با جلوگیری از بازگشت فوری دختران به مدرسه سعی دارند آنها را در تحصیل و نهایتاً زندگی عقب نگه دارند.»

این کشور به لحاظ اقتصادی نیز در وضعیت وخیمی قرار دارد. بانک‌های افغانستان یا بسته شده‌اند و یا محدودیت شدید برداشت دارند. بخش عمده حقوق دولتی قطع شده و ایالات‌متحده نیز ۷ میلیارد دلار از ذخایر نقدی افغانستان را مسدود کرده است. براساس برنامه جهانی غذا (WFP)، این کشور «در آستانه فروپاشی» قرار دارد. با نزدیک‌شدن زمستان و کاهش منابع غذایی محلی، حالا دو میلیون کودک در معرض سوء‌تغذیه‌اند. خشک‌سالی شدید به نابودی ۴۰ درصدی محصولات گندم کشور انجامیده و بررسی‌های WFP می‌رسانند که ۹۳ درصد خانوارهای افغان خوراک‌شان «ناکافی» است. جهت جلوگیری از فاجعه، این کشور به منابع مالی کشورهایی چون ایالات‌متحده نیاز دارد. افغانستان یکی از فقیرترین کشورهای دنیاست و کمک‌های بین‌الملل طی سال‌های اخیر نیمی از تولید ناخالص داخلی این کشور را شکل داده است.

با توجه به همین کمک‌هاست که بایدن و بلینکن امید دارند بشود بر حکومت طالبان تأثیر بگذارند. دنیل رنده، متخصص کمک‌های خارجی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی و یک مقام سابق در آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده می‌گوید: «کمک‌های خارجی به لحاظ تئوری ممکن است در تغییر برخی رفتارها مؤثر بیفتند، اما یه جورایی بستگی داره! جایگزین‌شان چه باشد.» رندی می‌گوید که طالبان چندین دهه است در تجارت غیر‌قانونی تریاک و قاچاق و فعالیت‌های معدن در بازار سیاه است. اما این درآمدهای جنایت‌کارانه برای تأمین مالی این کشور کافی نیستند.

حتی در شرایطی که دولت بایدن در حال تعدیل‌بخشی فشارهای مالی و ارسال کمک‌های بشردوستانه با روش‌های میدانی‌ست، باز خطراتی در مسیر ارسال پول به افغانستان وجود دارد. شاه می‌گوید: «به احتمال زیاد پول‌هایی که به این رژیم‌ها بدهیم به دست افراد اشتباهی می‌رسد. و هیچ راه‌حل قاطعی برای این موضوع وجود ندارد.»